Czyżew – Osada jest bardzo starą miejscowością z bogatą i ciekawą historią. Początki osadnictwa w Czyżewie – Osadzie sięgają XI w. Na przestrzeni wieków powstało tu wiele ciekawych obiektów, spośród których kilka przetrwało do dnia dzisiejszego.
Największymi, a zarazem najbardziej charakterystycznymi obiektami w naszej gminie są:
Kościół Parafialny p.w. św. Piotra i Pawła w Czyżewie.Parafia pierwotnie p.w. św. Jakuba Apostoła i św. Anny erygowano w Czyżewie w 1449 roku. Pierwszy drewniany kościół stał tu jeszcze w końcu XVII w., następnie w latach 1696-1710 wybudowano kolejny, ale uległ on zniszczeniu w 1800 roku.
W latach 1869-1874 według projektu Leonarda Marconiego z Warszawy dzięki staraniom proboszcza Tomasza Gogolewskiego oraz pomocy materialnej kolejnych dziedziców Gostkowa, zbudowano w Czyżewie obecną świątynię. Jest to neorenesansowy budynek, murowany z cegły i otynkowany. Kościół na planie prostokąta, trójnawowy, o układzie bazylikowym z dwuwieżową fasadą. Wieże czworoboczne, trójkondygnacyjne, wysunięte nieznacznie poza ściany boczne korpusu. Dach nad nawą główną dwuspadowy, nad nawami bocznymi pulpitowy. Wieże przykryte płaskimi hełmami kopułowymi, zwieńczonymi po bokach i na szczycie sterczynami w formie świeczników.
W kościele jest pięć ołtarzy: główny, dwa w zakończeniu naw i dwa pośrodku naw bocznych - pierwsze trzy są murowane, pozostałe dwa drewniane. Ołtarz główny został zaprojektowany wraz z kościołem. W polu głównym znajduje się obraz św. Piotra i Pawła z 1875r. Po bokach ołtarza w niszach stoją barokowe rzeźby św. Piotra i Pawła z około 1740r. W lewym ołtarzu bocznym znajduje się neobarokowy Krucyfiks rzeźbiony przed 1888r., w prawym płaskorzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz Św. Dominikiem i Św. Katarzyną wykonana w 1891r. W ołtarzu pośrodku lewej bocznej nawy znajduje się obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy oraz św. Józefa w pracowni, w ołtarzu w prawej nawie – obrazy św. Antoniego Padewskiego i Stygmatyzacji św. Franciszka; obrazy namalowano w okresie budowy ołtarzy w 1890r. W kościele znajduje się również m.in. szereg zabytkowych rzeźb, naczynia liturgiczne, chrzcielnica z 1880r., konfesjonały, epitafia.
Kościół parafialny p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Dąbrowie Wielkiej
Od 1423 roku co pewien czas budowano w Dąbrowie Wielkiej kolejne drewniane kościoły, jeden z nich powstał w końcu XVII wieku i dotrwał aż do końca XIX wieku. Kolejny zbudowano według projektu architektów Józefa Piusa Dziekońskiego oraz Stanisława Kucharzewskiego w stylu neogotyckim z użyciem detali romańskich w latach 1883-1889 staraniem ks. Tomasza Krzyżewskiego z funduszy parafian oraz Stanisława Kiersnowskiego właściciela majątku Szepietowo-Wawrzyńce. Kościół został konsekrowany w 1925 roku przez biskupa Romualda Jałbrzykowskiego. Budynek jest murowany z cegły na kamiennym fundamencie, o układzie bazylikowym. Bryła złożona, mocno rozczłonkowana. Kościół jest trójnawowy, z wyodrębnionym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium, po którego bokach na przedłużeniu naw bocznych znajdują się skarbiec i zakrystia.
Neogotycki ołtarz główny zbudowany został w roku 1902 z białego marmuru. W polu środkowym umieszczony został barokowy obraz z połowy XVIII wieku Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Zabytkowy ołtarz boczny wykonany około 1890 roku przez Leopolda Belowa zdobią płaskorzeźby św. Mikołaja biskupa oraz Matki Boskiej Szkaplerznej. Pozostałe dwa ołtarze boczne zdobione są przez XIX-wieczny obraz przedstawiający św. Annę nauczającą Marię oraz figura Chrystusa niosącego krzyż z 1890r.
Również ten kościół, podobnie jak świątynię w Czyżewie zdobią zabytkowe obrazy, rzeźby, naczynia liturgiczne, konfesjonały oraz neogotycka ambona z roku około 1890.
Na uwagę zasługuje również zabytkowa, zbudowana około 1903 roku, neogotycka kaplica znajdująca się w zespole kościoła. Jest to murowany z cegły budynek na fundamencie kamiennym, na planie prostokąta. Ściana frontowa wschodnia z drzwiami wejściowymi otoczonymi ozdobną opaską ceglaną zwieńczoną łukiem ostrym tworzącym tympanon, w nim okrągła płycina.
Kościół pw. św. Doroty w Rosochatem Kościelnem
W 1458 roku powstała parafia pod wezwaniem św. Doroty, która była ufundowana przez miejscowych rycerzy.
Obecny kościół został zbudowany w latach 1527-1546 w stylu późnogotyckim. Jest to budynek murowany z cegły na fundamencie z łamanego granitu, nie tynkowany z wyjątkiem kruchty północnej, blend okiennych i fryzu podokapowego. Elewacje kościoła są opięte uskokowymi szkarpami, a w narożach ustawiono szkarpy ukośne. Szczyt kościoła jest trójkątny, dwustrefowy. Wąskie nawy boczne, wydzielone masywnymi kwadratowymi filarami, otwierając sie ku głównej półkolistymi arkadami. Chór muzyczny założono na planie wycinku koła, pod nim znajduje sie trójdzielna kruchta otwarta do nawy trzema półkolistymi arkadami. Kościół był wielokrotnie remontowany. Podczas ostatniej wojny został spalony, odbudowano go w 1950r. W ołtarzu bocznym po lewej stronie znajduje się figura Matki Boskiej Królowej, zaś w ołtarzu po prawej stronie – obraz Matki Boskiej Różańcowej. Wystrój kościoła pochodzi z okresu powojennego. Nad wejściem z prezbiterium do zakrystii znajduje się niewielka płyta z białego marmuru z datą 1546r. upamiętniająca budowę kościoła. Do zabytków należą ponadto: monstrancja z 1742r., kropielnica z XVII wieku w formie czaszy oraz marmurowe kropielnice z 1895r.
Godnym uwagi obiektem jest również stojąca przy kościele drewniana, dziesięciometrowa dzwonnica z 1775r. Znajdują się w niej dwa dzwony z 1574r.
Dworzec kolejowy – Czyżew Stacja
Dworzec zbudowany w latach 1859-1862 podczas budowy kolei warszawsko - petersburskiej. Budynek murowany na kamienny cokole, otynkowany w formie boniowania. Został zbudowany na planie prostokąta. Okna i drzwi w elewacji północnej, południowej i wschodniej zamknięte łukiem pełnym, w elewacji zachodniej prostokątne.
Budynek służy mieszkańcom Czyżewa i okolicznych miejscowości jako Muzeum Ziemi Czyżewskiej.
Dwór we wsi Brulino Koski
Zabytkiem wsi jest dwór zbudowany w 1880 roku, w miejsce pierwszego dworu zbudowanego przez Józefa Godlewskiego. Dwór był jedną z siedzib rodowych rodziny Godlewskich. Zbudowano go w stylu neobarokowym, murowany, otynkowany, podpiwniczony z mieszkalnym poddaszem. Ma on plan prostokąta, okna ozdobiono opaskami, a narożniki boniowano. W prawym skrzydle znajduje się wejście do dworu. Dach naczółkowy kryty jest dachówką ceramiczną. Od frontu znajdują się dwa aneksy i reprezentacyjne wejście. Do ogrodu prowadzi taras z łukiem pełnym wspartym na kolumnach.
Dwór został odbudowany w latach 1966-1967, a obecnie przeszedł generalny remont stając się wraz z otaczającym go ogrodem niewątpliwą ozdoba naszej gminy.
Imprezy
W gminie przez cały rok organizowane są różnego rodzaju imprezy kulturalne, sportowe, naukowe.
- przegląd kolęd i zespołów kolędniczych – styczeń
- turniej szachowy o puchar burmistrza gminy – luty
- festiwal piosenki przedszkolaków – marzec
- Powiatowy Przegląd Zespołów Tanecznych „Wesoły Pląs” – maj
- Święto Rodziny – czerwiec
- Dni Czyżewa – czerwiec
- Czyżewskie Spotkania Teatralne – listopad
